Նորավանքի վիմագրերը և հիշատակարանները:
ՆՈՐԱՎԱՆՔԻ ՊԱՏՄՈՒԹՅԱՆ ԴՐՎԱԳՆԵՐ
Պատմական նշանավոր վանքերով հարուստ Սյունյաց աշխարհը երեք Նորավանք է ունեցել։ Դատելով պահպանված նյութերից՝ երեքն էլ 10-րդ դարում են կառուցվել, բայց ավելի վաղ գոյություն ունեցած սրբավայրերում։
Բղենո Նորավանքը գտնվում է Որոտան գետի մոտ՝ Տաթևից արևելք, որտեղ 989 թ. ստեղծվել է նշանավոր «Էջմիածնի Ավետարանը»։ Երկրորդը՝ Վայոց ձոր գավառում, Ս. Փոկասի հին սրբավայր-մատուռի մոտ գտնվող՝ հետագայում (13-րդ դարի վերջերին) որպես Սյունյաց եպիսկոպոսանիստ հռչակված Նորավանքն է, որը նոր շրջանում, մոտակա գյուղի անվան զուգորդմամբ հաճախ կոչվում է նաև Ամաղուի Նորավանք։ Եվ, վերջապես, նույն գավառում, բայց ավելի բարձրադիր տեղում գտնվող մյուս Նորավանքը, որը նախորդից զանազանելու համար հիշատակագիրները հաճախ կոչում են Վերին Նորավանք։
Այն եղել է նշանավոր ուսումնակրթական և գրչության կենտրոն։ Առավել հայտնին եպիսկոպոսանիստ Նորավանքն է, որին նվիրված բավական հարուստ գրականություն կա։ Ուսումնասիրողները բազմիցս անդրադարձել են վանքի պատմությանը, քանի որ այն նշանավոր Օրբելյան իշխանական տոհմի դամբարանավայրն էր և 13-րդ դարի վերջերին ու 14-րդ դարի առաջին կեսին Սյունյաց մետրոպոլիտների նստավայրը, վանքի ճարտարապետությանը, որովհետև այն առանձնահատուկ տեղ է գրավում 13-14-րդ դարերի հայ ճարտարապետության պատմության մեջ՝ ունենալով նաև հարուստ քանդակագործություն և բացառիկ խաչքարեր, մեծաքանակ ու արժեքավոր վիմագրությանը և ընդհանուր ժառանգությանը։
Նորավանքի Ս. Աստվածածին եկեղեցու նորոգման ու վերաօծման առթիվ լույս են տեսել վանքի պատմությանն ու մշակույթին նվիրված գիտական նյութերի ժողովածուներ։
Նախորդ ուսումնասիրողներին չկրկնելու համար, ստորև վանքի պատմության և Continue reading
